Fóram pleanála

Tá an brúghrúpa, Airdeall, agus an Comhairleoir Contae, Seán ó Tuairisc, ag tacú leis an mholadh a rinne an tAire Éamonn Ó Cuív, inné, go mba cheart fóram a bhunú chun ceist an choinníoll teanga sa Ghaeltacht a phlé.

Tá tacaíocht tugtha ag dá thaobh na hargóna faoin gcoinníoll teanga atá á chur i bhfeidhm ar fhorbairtí tithíochta sa Ghaeltacht do mholadh an Aire Éamon Ó Cuív go mbunófaí fóram chun an cheist a phlé
Both sides in the dispute over the Irish language stipulation in Gaeltacht developments have expressed support for the proposal by Gaeltacht Minister, Éamon Ó Cuív, to establish a discussion forum on the matter.
Tá an cheist tógtha le déanaí ag comhairleoirí contae Ó Chonamara atá ag moladh athruithe don choinníoll teanga de bharr, dar leo, an mhíshásaimh atá léirithe ag pobail áirithe Gaeltachta i dtaca leis an riail teanga de.

Inné, dúirt Pádraig Ó Ceithearnaigh ó Airdeall go raibh an brúghrúpa ag iarraidh ar an Aire gníomhú ar an mholadh atá déanta aige agus na páirtithe éagsúla - na forbróirí, Údarás na Gaeltachta, Comhairleoirí Contae agus eagraíochtaí pobail - a thabhairt le chéile, "agus é mar aidhm acu go mbeadh cosaint cheart tugtha don Ghaeilge i bPlean Forbartha Chontae na Gaillimhe.

"Idir an dá linn, ba cheart do na comhairleoirí Gaeltachta an moladh místuama atá déanta acu faoi deireadh a chur leis an gcoinníoll Gaeilge siar ón dTulach a tharraingt siar."

Teastaíonn ó na comhairleoirí go mbeadh an cead ag daoine a bhfuil b a i n t teaghlaigh acu leis an gceantar, ach nach bhfuil Gaeilge acu, tithe a thógáil sa Ghaeltacht siar ón dTulach (25 míle siar Ó Chathair na Gaillimhe) agus go n-ísleofaí an cosc ar dhíol tí go dtí seacht mbliana.

"B' fhéidir go bhfuil Conamara rómhór le haghaidh riail amháin. Tá an-fhorbairt ar siúl gar don chathair ach níl an scéal céanna ann níos faide siar," arsa Seán Ó Tuairisc, Comhairleoir Contae de chuid Fhianna Fáil.

"Sin an rud a chloiseann muid ó dhaoine sna ceantracha ar nós Charna agus Leitir Móir, go bhfuil an daonra ag titim, go bhfuil scoileanna ag dúnadh agus go bhfuil an coinníoll teanga ag cur baic ar fhorbairt.

"Tá daoine i mo cheantar féin in Indreabhán go láidir ar son an choinníll a choimeád mar atá sé, agus is cinnte go bhfuil maitheas déanta aige don Ghaeilge in áiteanna ar nós an Spidéil."

Tá na Comhairleoirí ag moladh freisin go bhfaighfí réidh leis an gcoinníoll ar fad Ó Mhaigh Cuillin agus ceantair sa Ghaeltacht soir ó Chathair na Gaillimhe.

"Tá an moladh sin déanta againn chun go bhfeicfidh muid an freagra a thugann muintir na gceantracha sin air. Má labhrann siad amach go hard agus go láidir ina choinne, beidh muid in ann é a athrú."

Le Colm Ó Broin Lá 21/6/2005

An Ghaeltacht curtha i mbaol ag Comhairleoirí Chontae Chonamara
Trevor Ó Clochartaigh

Tá Comhairleoirí Chontae Chonamara ag cur todhchaí na Gaeltachta i mbaol agus ní fios cén fáth.

Ní áibhéal é seo. Tá athruithe molta, d'aonghuth, ag an seisear ionadaí pobail ar Chomhairle Chontae na Gaillimhe, a mbeidh impleachtaí tromchúiseacha acu don Ghaeltacht agus don Ghaeilge má chuirtear i bhfeidhm iad. I láthair na huaire tá riail teanga i bhfeidhm ar fhorbairtí do níos mó ná dhá theach i nGaeltacht na Gaillimhe. Ag brath ar an gcéatadán den phobal a labhraíonn Gaeilge go laethúil, caithfear an céatadán céanna de thithe ar eastáit tithíochta a dhíol le cainteoirí Gaeilge.

Mar shampla, caithfear ocht teach as deich gcinn a dhíol le Gaeilgeoirí, má bhíonn ochtó fán gcéad den phobal san áit sin ag labhairt na Gaeilge.

Cuireadh an riail seo i bhfeidhm tar éis cuid mhaith conspóide agus díospóireachta ar an ábhar.

Cinnte tá ceisteanna ann ar cé chomh héasca is atá sé le cur i bhfeidhm, cén sórt scrúdaithe ar chóir a dhéanamh agus cén éifeacht fhadtéarmach a bheas aige - ach fiú má tá locht le fáil air, fáiltíodh roimhe sa bpobal agus is cosaint áirithe é ar chreimeadh na teanga sa Ghaeltacht.

An tseachtain seo caite tugadh le fios go bhfuil an seisear ball tofa as Conamara ag iarraidh an riail a athrú. Tá siad ag moladh an coinníoll a chur ar ceal sa gceantar Gaeltachta taobh thoir de Ghaillimh, i Maigh Cuilinn, sna ceantair a thagann faoin scéim 'Clár' agus sa limistéar Gaeltachta atá níos mó ná cúig chiliméadair is fiche as Gaillimh.

Caithfidh nach bhfuil an riail ag oibriú mar sin, a deir tú? Bhuel, níl cruthúnas dá laghad tugtha go bhfuil sin fíor. Deir na comhairleoirí go bhfuil "go leor daoine sa phobal míshásta faoin riail". Nuair a bhí mé ar Raidió na Gaeltachta De Luain seo caite le Séamus Breathnach (FF), d'fhiafraigh mé dó cá mhéad duine a bhí míshásta agus cérbh iad na fíricí ar a bunaíodh an t-athrú agus ní bhfuair mé mórán soiléirithe uaidh.

Go deimhin, séard a bhí i gceist aige siúd le cruinniú poiblí, ná cruinniú de chumainn Fhianna Fáil as Conamara, a tionóladh ar an gCeathrú Rua le déanaí - a bhí 'príobháideach' dár leis, ag ar léirigh polaiteoirí beaga agus móra a gcuid míshástachta. Sin an tacaíocht phobail atá i gceist acu, an ea?

Ach, fan go fóill, is polaiteoir neamhspleách é Seosamh Ó Cuaig agus is le Fine Gael atá fear Mhaigh Cuilinn, Seán Kyne - cén túdar atá acu sin tacú le rún den chineál seo?

An bhfuil an hata caite acu leis an nGaeilge agus leis an riail teanga? Agus cá bhfuil na daoine seo ar fad ar diúltaíodh cead pleanála dóibh de bharr an riail teanga,dar leosan?

De réir fiosruithe a rinne mise leis an gComhairle Contae an tseachtain seo caite - deichniúr a raibh scrúdú curtha orthu chuige seo, de bharr an coinníoll teanga - agus beirt atá teipthe.

Sin géarchéim, an ea?

"Árnó, ní rud róthromchúiseach é i ndáiríre, bhí an Ghaeilge ann le fada, tiocfaidh sí thairis" - an meon atá ag roinnt daoine. Ach, tá baol mór ann. Feidhmíonn an riail atá ann faoi láthair, sa Ghaeltacht oifigiúil.

Má tharraingítear teorainn teoiriciúl thart ar an Tulach, mar atá molta ag na Comhairleoirí, bheadh duine gan Gaeilge i dteideal pleanála taobh thiar de, ach dhiúltófaí iad taobh thoir .

Bheadh spraoi ag na dlíodóirí ar an gceann sin, measaim.

An chontúirt atá ann, dár ndóigh, dá bhfaighfi amach go bhfuil an córas míbhunreachtúil, d'fhéadfaí an riail a chaitheamh amach ar fud na Gaeltachta. Cén chosaint a bheadh ansin againn?

Tá a thacaíocht léirithe ag an Aire Gaeltachta don athrú chomh maith, rud a chur ionadh an domhain ar chuid mhaith den dream a raibh mise ag caint leo. Mheas siad go raibh seisean go láidir i bhfabhar an coinníoll teanga ón gcéad lá ariamh.

Tá seisean anois ag cur an milleáin ar fheidhmeannaigh na Comhairle Contae.

Is fimíneacht den chéad scoth atá anseo ó na polaiteoirí a thacaigh leis an riail seo cúpla bliain ó shin. Ní mór a mheabhrú freisin, go bhfuil ceathrar acu seo mar bhaill tofa ar Bhord Údarás na Gaeltachta agus ról acu ansin ag tacú le scéimeanna pleanáil teanga, le beartais cultúrtha ar nos 'Gaeilge 2010', 'Gníomh don Ghaeltacht'.

Tá siad fealltach, dar liom, sa mhéid go bhfuil siad théis na hathruithe seo a mholadh gan aon díospóireacht phoiblí, gan aon chruthúnas fíriciúil agus gan aon léiriú i ndáiríre go bhfuil tacaíocht an phobail acu. Mar a dúirt duine amháin atá gníomhach sa bpobal liom, má tá glaic bheag daoine diúltaithe ar an mbunús nach bhfuil focal Gaeilge ina bpluc acu, nach léiriú é sin go bhfuil an riail seo ag oibriú?

Lá 23/6/2005

CTG Baile
anghaeltacht.net